De gelukkigste man ter wereld

Het was wel iets om even stil van te worden, twee jaar geleden bij TED-talks. De toen 99-jarige Eddie Jaku hield een speech over de horrorpraktijken die hij tijdens de oorlog meemaakte. Maar wat meteen opviel: er was geen spoortje haat bij hem te bekennen. Daar stond een rijzige man, met een zachtaardig, vriendelijk glimlachend gezicht. Fier en rechtop. Ondanks alle gruwelijke ervaringen beschouwde zichzelf als 'de gelukkigste man ter wereld.'

En nu is ook zijn boek met deze titel uitgekomen. Hierin vertelt Eddie, inmiddels 101, zijn verhaal nog wat uitgebreider. Het deed me sterk denken aan het boek waar ik al eens eerder over blogde, 'De zin van het bestaan', van Viktor Frankl.

Eddie vertelt eveneens over de vele wreedheden in de kampen, over jarenlang durende  martelingen, die met zowel sadistisch plezier als berekenende precisie werden uitgevoerd. Over hoe het was om alles te verliezen, om gereduceerd worden tot minder dan een dier, om elke dag weer vernederd en mishandeld te worden, anderen te zien lijden, en continu oog in oog met de dood te staan. Om niet te weten wanneer deze hel ooit zou eindigen.

Maar ook over hoe liefde, vriendelijkheid en hulp - uit soms onverwachte hoeken -  ervoor zorgden dat hij de hoop nooit helemaal kwijt raakte. Die liefde heeft hij in zijn hart kunnen bewaren, inmiddels alweer 76 jaar lang.

Door een aaneenschakeling van toevalligheden, moedige beslissingen en kleine wonderen overleefde Eddie het ternauwernood. Hij was vermagerd, ziek, er was niet veel meer van hem over. Maar na een verblijf van maanden in een ziekenhuis, krabbelde hij langzaam weer overeind. En hij nam een besluit: hij zou hulde brengen aan de slachtoffers door zijn beste leven te leiden, zijn verhaal te vertellen en zijn wijsheden te delen.

Eddie trouwde, emigreerde naar Australië, kreeg kinderen, kleinkinderen én achterkleinkinderen. (In het boek staan ze allemaal stralend op de foto, wat een wonder dat ze bestaan! ) Door alle liefde die er in en om hem heen is, voelt Eddie zich een gezegend en dankbaar mens. Er is ook nog steeds verdriet, en boosheid. Hij kan de nazi's hun wreedheid niet vergeven. Maar voor hem is de beste manier om wraak te nemen: van elke dag iets moois maken. Ze wilden hem breken; dat is niet gelukt. En daardoor kan hij nu een verhaal vertellen dat nooit vergeten mag worden.

 

Themataart

Okee, ik laat de vinger nu gewoon maar zien. Aan de bovenkant ziet hij er al best redelijk uit, na nog geen drie weken.

Afgelopen woensdag was ik jarig. Ik vierde het in klein, maar goed gezelschap.
Wat ben ik verwend! Bij de deur werd ik overladen met confetti...

En ik kreeg mooie cadeautjes, o.a. bloemen (van de man)...

... fijne boeken, lekkere hapjes en drankjes, een Pippi Langkous-T-shirt... 

... en last but not least, deze geweldige themataart:

Daar heb je nou goede vrienden voor, hè. En dat zijn uiteraard ook de enigen die dit kunnen maken. Het houdt de boel een beetje luchtig.

Dat was de taart overigens ook. Superlekker, met pistache en citroen van binnen.

 
En omdat ik gehandicapt ben, deden twee vriendinnen de afwas.

Geslaagd feestje!

Het gevaarlijk mooie echte leven

De laatste maanden ben ik fijn aan het ontbubbelen. Weer aan het werk, meer tijd off-line doorbrengen. Mensen ontmoeten, naar de bioscoop, het museum, de markt. Een 'echt' boek lezen, lekker klooien in huis en tuin. Vleermuizen spotten en rare hoorspelen maken met de logerende neven. Varen met het bootje.

Nou blijkt de off-line wereld zijn eigen gevaren te hebben. Door een ongeluk op de boot (iets met een sluis, een touwtje en een onverwachte windhoos) ben ik een vingerkootje kwijtgeraakt! Dat verhaal vertel ik nog wel een keer.

Het is nogal bizar, dat het leven gewoon doorgaat, met alle vervelende en leuke dingen, alleen met een kootje minder. En ik voel me er eerlijk gezegd niks ongelukkiger of lelijker door. Als je maar lang genoeg doorleeft, raak je steeds een beetje meer gehavend en gebutst. Dat hoort bij je levensverhaal. 

Nou had dit van mij natuurlijk niet gehoeven. Het gebeurt in een seconde en je denkt: 'had ik maar... dit of dat', waar je al gauw mee ophoudt, want dat heeft niet zoveel zin. Ik baal er natuurlijk wel van dat het gebeurd is. Maar hoewel de wond nog moet nog helen, valt de pijn wel mee, en ik kan de hand (gelukkig links) nog goed gebruiken. Ik heb nu alleen een wat kortere wijsvinger zonder nagel. Het zal wel wennen. Ik verzin er wel een stoer verhaal bij, dat ik gevochten heb met een haai of zo.

Kijk, dat soort dingen gebeurt dan weer niet als je veilig verschanst bent achter je laptop, of compulsief met je telefoon zit te spelen. Maar toch geef ik een voorkeur aan de werkelijkheid. Want er is zoveel om van te houden en te genieten. Zo'n kootje is dan toch, uiteindelijk, maar een heel klein ding.

(met dank aan René Gude)

Kom uit je bubbel!

En dan... is de lockdown ineens zo goed als voorbij.

Het heeft iets onwerkelijks. We komen weer met meer mensen op dezelfde plekken, en moeten - in alle hectiek van het 'nieuwe oude normaal' - goed opletten om elkaar niet voor de voeten te lopen. Het geeft een wat onhandig gevoel, alsof we weer helemaal opnieuw met elkaar moeten leren omgaan.  

En dat is ook wel een beetje zo. Ineens werk je weer samen met collega's die 'helemaal klaar zijn met links', heb je alweer de eerste onbeschofte serveerster meegemaakt, en blijken je ouwe trouwe muziekmaatjes inmiddels te geloven dat er een chip in het vaccin zit. 

In de eerste instantie voel ik weerstand; wil ik sommige mensen liever uit de weg gaan. Want ook ik zit alweer vrij lang in mijn bubbel, dat was eigenlijk ver voor corona al zo, met al die tijd mensen om mij heen die mij bevestigden in mijn gelijk. Door de pandemie zijn veel mensen nog verder 'verbubbeld' en uit elkaar gedreven, met alle extreme gevolgen van dien.

En juist daarom wil ik heel graag weer met al die eigenwijze types werken, muziek maken, kletsen over het weer, whatever. Gewoon samenleven, met alle frustraties die daarbij horen. Omdat dit het leven is. De dingen gaan het grootste deel van de tijd niet zoals jij wilt, en we begrijpen vaak geen snars van elkaar. Onze grote uitdaging is om, ondanks die verschillen, toch een manier te vinden het hier een beetje met elkaar uit te houden. Met wat humor en compassie is dat meestal wel te doen.

Je hoort vaak dat we 'de dialoog moeten  aangaan', en dat lijkt een mooi streven, maar we hoeven niet oeverloos te discussiëren over controversiële onderwerpen waar we toch niet uitkomen. Dat is in veel gevallen nog een brug te ver. 

Zolang we elkaar maar als medemens blijven zien. Want als er íets is dat we hier op aarde te leren hebben, is het dat.

Wen er maar aan

 Eindelijk weer eens een boek gelezen waar ik ouderwets keihard om moest lachen: 'Wen er maar aan', van Maike Meijer. De auteur is bekend van Toren C. In dit vorig jaar verschenen debuut zie je dezelfde absurdistische humor en zelfspot terug, maar soms is het ook ontroerend.

Het is het dagboek van een werkloze actrice die tegen de vijftig loopt. De tand des tijds lijkt genadeloos toe te slaan: ze kan geen enkele rol meer krijgen, heeft steeds meer last van allerlei oude wijven-kwaaltjes, en haar puberzoon staat op het punt het huis te verlaten. De seks met haar man is iets wat af en toe moét gebeuren; 'Net als de halfjaarlijkse controle bij de tandarts, alleen minder vaak.'

Hoe harder ze haar best doet om te bewijzen dat ze echt nog wel iets kan, hoe neurotischer en depressiever ze wordt.

Net als bij Toren C komen er ondertussen allerlei overdreven types voorbij: de irritant knappe en succesvolle vriendin die wél allerlei mooie rollen krijgt, de broer die jonge vrouwen bij de vleet heeft, maar hun tempo eigenlijk niet meer kan bijbenen, de extreem zuinige en slonzig geklede geitenwollensokken-vriendin, die het ouder worden volledig geaccepteerd heeft... 
De meest normale persoon is haar eigen - niet meer zo spannende - Koos, die een buikje krijgt, en mannentietjes, maar er wel altijd voor haar is, en heerlijk droogkloterig uit de hoek kan komen.

Een paar passages:

'Als we in bed liggen haal ik de Tarzan onder mijn kussen vandaan. Omdat de batterijen bijna op zijn klinkt hij als Maarten van Rossum. 'Mwooooh...mwhoahhh.' Koos schiet in de lach en kijkt naar het tongetje dat nu heel sloom heen en weer gaat. "Nu kan ik hem tenminste bijhouden",  zegt hij.'

'Thuis meteen mijn uitgroei gecheckt. Volgens de Histor-waaier van Koos heb ik levend wit'.'

'Na een bevalling van 36 uur, met het gevoel dat je een zeppelin naar buiten moet schijten, was het iedere-vrouw-is-hiervoor-gemaakt-gevoel er wel een beetje vanaf. En dat je kut er na de bevalling uitziet als een aan flarden geschoten kersenvlaai, had ik graag vooraf geweten.'

Meijer maakte zelf de tekeningetjes, en ook die zijn hilarisch:

Wat jammer dat het binnen een dag uit was! 

Welvaartsresten

Dit artikel schreef Rob Wijnberg (ook bekend van de Correspondent) al bijna 9 jaar geleden in het NRC, maar het is actueler dan ooit. Daarom wil ik het graag met jullie delen.

HOMO CONSUMENS

Homo consumens [ho·mo kon’su:mens], afkomstig van het Latijnse consumere (verbruiken, vernietigen, vergaan), is een uitgestorven mensensoort die leefde in het tijdvak Kapitalistoceen, grofweg tussen 1980 en 2020. Zijn leefgebied beperkte zich in eerste instantie tot het westen van het voormalige Europa en de VS, maar breidde zich snel uit tot China, India en Latijns-Amerika.

Lichaamsbouw

De homo consumens onderscheidt zich van zijn voorganger homo sapiens door zijn kleinere herseninhoud (500cc) en grotere tailleomvang (100+ cm.). Anders dan de homo erectus bracht de homo consumens zijn tijd het liefste zittend door, hetgeen zijn platgedrukte bekkenpartij verklaart. De brede kaaklijn doet vermoeden dat hij een alleseter was (zie ook: omnivores).

Sociale en politieke organisatie

Het leven van de homo consumens centreerde zich rondom directe en doelloze behoeftebevrediging. Zijn voornaamste tijdsbestedingen waren zappen, klikken, shoppen en snacken. De eetcultuur kenmerkte zich door vet- en suikerzucht, wat een verklaring kan zijn voor de populariteit van zogenoemde ‘dieetboeken’ (die om onbekende redenen vol stonden met eten). Sociale status ontleende de homo consumens aan zijn vermogen om te winkelen, ook wel ‘koopkracht’ genoemd. De soort stond bekend om zijn individualisme, hoewel na-aapgedrag veel voorkwam. Solidariteit met soortgenoten beperkte zich tot de toen geldende landsgrenzen.

Fossielen

Van de homo consumens zijn weinig fossielen gevonden. Hoewel uit ruïnes van omgevallen banken op te maken is dat de samenleving destijds zeer welvarend moet zijn geweest, produceerde de homo consumens nauwelijks iets van blijvende waarde. Een van de populairste werktuigen betreft de ‘iPad’, een apparaat waarvan de precieze functie onbekend is gebleven. Recente opgravingen wijzen uit dat de ‘IKEA-gids’ het meest verspreide geschrift was uit die tijd – volgens archeologen een aanwijzing dat de homo consumens grote behoefte had aan spullen voor het opbergen van spullen.

Uitsterving

De homo consumens is uitgestorven door gebrekkig leiderschap, hebzucht, moedwillige afbraak van de natuurlijk habitat en een ondraaglijke schuldenlast.

Rob Wijnberg, NRC, 2012

Aanrader: film van PIxar over hetzelfde onderwerp... WALL-E
Ook nog steeds te huren via Pathé thuis 

                                

Onverwoestbare kinderen

Hoe komt het dat sommige mensen het meest wrede, pijnlijke verleden te boven weten te komen, terwijl het bij anderen hun hele leven beheerst? Ik las hier ooit een mooi boek over: Het onverwoestbare kind, van Lilian Rubin.

In dit boek beschrijft ze, aan de hand van talloze verhalen van 'overlevers', dat al deze kinderen één ding gemeen hadden. Ze wisten al snel: hier klopt iets niet, van de persoon die mij moet opvoeden heb ik niets goeds te verwachten. Ze zochten een andere volwassene op, die ze vertrouwden, en die als voorbeeld voor hen kon dienen. Dat kon een buurvrouw zijn, een juf of meester. Het vermogen om steun te zoeken buiten het gezin, en betere voorbeelden te kiezen, noemt de schrijfster 'adopteerbaarheid'.

Dit boek las ik heel lang geleden, maar ik moest er pas weer aan denken toen ik keek naar de serie 'De kinderen van Ruinerwold.' Het gaat over de vier oudste kinderen, die niet meer bij hun vader wonen, een rechtzaak tegen hem hebben aangespannen. Eerst wilde ik niet kijken, ik dacht dat het te heftig zou zijn. Maar uiteindelijk heb ik toch alle vier de delen gezien.

Hoewel er veel afschuwelijks voorbijkomt, is het niet te zwaar, en dat komt door de kinderen zelf. Wat een sterke mensen, wat een veerkracht en levenswijsheid. Ongelofelijk dat het ze gelukt is om zo 'normaal' te blijven. Er is nog steeds pijn en verdriet, maar er wordt ook heel veel gelachen, als ze bij elkaar zijn en samen eten.

In hun geval was er geen naburige volwassene die zich over hen ontfermde. Waar hebben ze hun kracht uit gehaald? Wat was het moment waarop ze besloten: dit klopt niet, mijn vader is gek, en ik ben helemaal geen slecht kind? Er zijn heel veel vragen die ik ze had willen stellen. Ik denk dat het hun onderlinge verbondenheid geweest is, hoe zeer hun vader ook zijn best heeft gedaan om hen tegen elkaar uit te spelen.

En er kwam nog een ander onverwoestbaar kind voorbij, afgelopen week. Ik keek naar de documentaire 'I am Greta'. Over dat onvoorstelbaar dappere meisje dat op vijftienjarige leeftijd, helemaal in haar uppie, ging staken van school, om aandacht te vragen voor de klimaatcrisis. Ze kreeg wereldwijd massa's jongeren op de been, die haar voorbeeld volgden. Iedereen kent nog haar felle toespraak tijdens de klimaattop in New York; 'How dare you?' 

Nou heeft dit meisje hele lieve ouders, maar toch was haar jeugd niet makkelijk. Als kind werd zij vaak gepest. Andere kinderen begrepen het monomane gedrag niet, wat hoort bij het syndroom van Asperger. Maar juist door deze eigenschappen kon ze als klimaatactiviste zo volhardend en gefocust blijven. Zelfs toen ze veel kritiek kreeg (in de media werd ze ondermeer  'geestesziek' genoemd), tot doodsbedreigingen aan toe. Verrassend is dat Greta een gezonde dosis humor blijkt te hebben, en keihard moet lachen om alle kritiek. Ze weet waar ze voor vecht, en 'Niemand hoeft mij aardig te vinden.'

Mooi fragment is ook, als een journalist vraagt 'Jij lijdt toch aan het syndroom van Asperger?' Haar nuchtere antwoord: 'Ja, alleen lijd ik er niet aan. Ik heb het.'

En even later zegt ze: 'Als het om het beschermen van onze planeet gaat, zou eigenlijk  iedereen een beetje Asperger moeten hebben.' 

En zo is het maar net.